Zapraszamy do studiowania Parszy Tazria.
Parszat Tazria
(Księga Kapłańska 12:1-13:59) \ (Parshzt Hachodesh) \ (Szmot 12:1-20)
(Haftara: Jechezkel 45:16-46:18) \ (Pesach)
Materiał przygotowany przez rabina Chaima Kornberga z Jerozolimy
1. [13:4] “Jeżeli jednak plama na skórze jego ciała jest biała, ale nie zdaje się być wklęśnięta w stosunku do skóry …” W naszej tradycji staramy się dążyć do pokoju i jedności. Z naszym życiem religijnym jednak związane są drobne szczegóły dotyczące codziennych spraw. Jaki związek mają te drobne szczegóły z pokojem i jednością? Czy może to, że zajmujemy się szczegółami, służy innemu celowi?
2. [Szmot 12:19] „… ta dusza odcięta zostanie od społeczności Izraela…” Dzieci Izraela przyszły do Egiptu rodzinami lub indywidualnie i wyszły z Egiptu jako naród. Jakimi cechami odznacza się naród, cechami, których nie mają inne grupy? Czy Żydzi to naród, czy religia?
3. [Szmot 12:19] „… ten, kto będzie jeść wyrośnięte ciasto, jego dusza będzie odcięta od społeczności Izraela…” Kary za inne grzechy związane z jedzeniem są o wiele mniej surowe niż kara za jedzenie wyrośniętego ciasta. Dlaczego kara za jedzenie wyrośniętego ciasta jest tak surowa?
4. [Haftara: Jechezkel 45:17] „… we wszystkich wyznaczonych porach domu Izraela…” Wiele jest określeń do opisania ludu Izraela: „Beit Jisrael” (dom Izraela), „Adat Jisrael” (kongregacja Izraela), „Kneset Jisrael” (zgromadzenie Izraela), „Am Jisrael” (naród Izraela). Jakie są różne aspekty narodu, które wymagałyby różnych nazw?
5. [Pesach, Szmot 12:27] „… Bóg, który ominął domy dzieci Izraela w Egipcie…” Święto macy nazwane jest tak ze względu na to, że Bóg ominął (pasach) domy Izraelitów w Egipcie, gdy karał Egipcjan. Dlaczego ta czynność była tak ważna, że całe święto nazywa się „Pesach”?
Komentarz:
Człowiek, który kocha prawdziwą całość osobowości, musi wyrzucić ze swego serca każde ślady arogancji. Arogancja działa przeciwko wszelkiemu duchowemu pięknu. Gdy pozbędziemy się arogancji … Zostanie na jej miejscu prawdziwa radość i prawdziwa pokora.
–R. Awraham J. H. Kuk, 1865-1935, Litwa i Izrael.
Poświęcone pamięci Chaima Yosefa Yechiela ben Eliyahu Kummera z ”l oraz Eliyahu i Margaret Kummer z” l
Materiał przygotowany przez rabina Jicchaka Rapoporta z Wrocławia
Materiał przygotowany przez rabina Boaza Pasha z Krakowa
Jaki kształt posiadał człowiek w chwili swego stworzenia:
„Dalej powiedział Pan do Mojżesza: Powiedz do Izraelitów: Jeżeli kobieta zaszła w ciążę i urodziła chłopca…” (Wajikra 12:1-2)
Raszi, w komentarzu do owego pasuku, twierdzi:
“Kiedy kobieta zaszła w ciążę — R. Simlai powiedział: Tak jak stworzenie ludzkości nastąpiło dopiero po stworzeniu każdego rodzaju zwierząt lądowych i ptaków w Dziele Stworzenia, tak samo jego nauczanie wyjaśnione jest dopiero po nauczaniu dotyczącym zwierząt lądowych i ptaków”. (Raszi Wajikra 12:02)
Rabi Klonimus Kalman stawia pytanie – Dlaczego, tak naprawdę, człowiek został stworzony właśnie po stworzeniu zwierząt lądowych i ptaków? Czy oznacza to, że człowiek jest najniżej w hierarchii stworzeń? Czy najwyżej?
Wróćmy do historii stworzenia człowieka. Istnieje sprzeczność pomiędzy historią stworzenia opisaną w pierwszym rozdziale księgi Bereszit a historią opisaną w rozdziale drugim. Oto pasuk z rozdziału pierwszego:
„Stworzył więc Bóg człowieka… stworzył mężczyznę i niewiastę”. (Bereszit 1:27)
Tymczasem historia w rozdziale drugim opowiada o tym, jak stworzona została kobieta-
„Wtedy to Pan sprawił, że mężczyzna pogrążył się w głębokim śnie, i gdy spał, wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. A gdy ją przyprowadził do mężczyzny…” (Bereszit 2:21-22)
Jak mamy rozumieć ową różnicę pomiędzy tymi dwiema historiami?
Talmud w Masechet Brachot (61) odpowiada na to pytanie:
Rabin Jeremia ben Eleazar powiedział: »Bóg stworzył dwa oblicza pierwszego człowieka i z jednego z nich powstała kobieta« (Brachot 61a)
Innymi słowy, chodzi o ciało posiadające dwie twarze (stworzenie opisane w rozdziale pierwszym), które zostają następnie rozdzielone przez Świętego, niech będzie błogosławiony (historia opisana w rozdziale drugim).
Midrasz podaje wyjaśnienie, autorstwa tego samego uczonego –
Rabin Jeremia ben Eleazar powiedział: „Kiedy Święty, niech będzie błogosławiony, stworzył człowieka – stworzona została hermafrodyta (obojnak)„. (Midrasz Raba Bereszit 8:1)
Według Talmudu pierwszy człowiek posiadał dwie twarze i dwa zestawy cech płciowych – zarówno męskie jak i żeńskie, oddzielone od siebie i składające się na jedno ciało. Każdy z tych „zestawów” otrzymał własną „twarz” (rozumianą tu jako tożsamość i osobowość). Midrasz zgadza się z Talmudem co do tego, że pierwszy człowiek charakteryzował się zarówno męskimi jak i damskimi cechami, z tą różnicą, że według Midrasza cechy te były wymieszane i pierwszy człowiek miał tylko jedną twarz.
Rabin Klonimus Kalman postrzega te dwie opinie jako dwa różne podejścia do życia:
Kabała uczy, że „męskość” i „żeńskość” to specjalne charakterystyki: „męskość” to działanie, oddziaływanie i dawanie materii temu światu. „Żeńskość” to otrzymywanie, absorbowanie i nadawanie kształtu. Dla przykładu – mężczyzna przynosi do domu warzywa z pola, kobieta przyrządza z nich sałatkę i gotuje z nich obiad.
Tak opowiada Gemara:
„R. Jose spotkał Eliasza i rzekł do niego: Napisane jest: ”uczynię mu pomoc” (Bereszit 2:18); w jaki sposób kobieta może pomóc mężczyźnie? Drugi odpowiedział: Kiedy mężczyzna przynosi do domu zboże, czy żuje zboże? Kiedy przynosi len, czy zakłada na siebie len? Oczywiście, że nie. Jego żona miele zboże i przędzie leb. Czyż nie sprowadza ona światło na jego oczy i czyż nie stawia go na nogi!” (Jewamot 63b)
R. Klonimus Kalman wyjaśnia:
„Człowiek został stworzony, by oddziałowywać (wpływać) na świętość we wszystkich światach – oto »męskość« w człowieku, oddziaływanie”.
Posiada on także zdolność, by otrzymywać dobre wpływy pochodzące ze wszystkich światów – oto „żeńskość” w człowieku, otrzymywanie.
Midrasz, który podaje, że „stworzona została hermafrodyta”, uważa połączenie „męskości” i „żeńskości” jako perfekcyjny sposób służenia Bogu (hebr. „awodat Haszem”) – zarówno oddziaływanie jak i otrzymywanie.
Talmud mówiący o „dwóch twarzach” zauważa kontrast i sprzeczność pomiędzy charakterystykami „męskości” i żeńskości”, pomiędzy „oddziaływaniem” i „otrzymywaniem”.
Mamy tu do czynienia z fundamentalnym sporem pomiędzy podejściem „zarówno to jak i to” a podejściem promującym podzielenie „albo to, albo to”.
W odniesieniu do zagadnienia czasu, jedno podejście twierdzić będzie” „albo pierwsze, albo ostatnie”, a drugie podejście: „pierwsze i ostatnie razem”.
Wróćmy do naszego wyjściowego pytania – czy to, że człowiek został stworzony ostatni, oznacza, że sytuuje się on najniżej w hierarchii stworzeń? Czy najwyżej?
Talmud przedstawia dwie możliwości:
„Nasi Rabini nauczali: Adam został stworzony jako ostatni ze wszystkich stworzeń, w przeddzień Szabatu. Dlaczego? … Po to, by kiedy ogarnie go zbyt wielka duma, przypomnieć sobie mógł, że komary były wcześniej od niego na tej ziemi.
Inna odpowiedź brzmi: By mógł natychmiast wejść w realizację przykazania (uświęcanie Szabatu). Kolejna odpowiedź: By mógł prosto udać się na ucztę (tj. cała przyroda powinna być gotowa, na jego oddziaływanie). Zagadnienie to porównane może być do króla z kości i krwi, który zbudował pałace, umeblował je i przygotował ucztę, a następnie zaprosił tam gości…” (Sanhedryn 38a)
Człowiek jest najniżej i zarówno najwyżej w hierarchii stworzeń. Jest „oddziaływaniem” na świat, na wszystko, i jednocześnie „przyjmuje” ze świata, ze wszystkiego. Jest ostatni w aspekcie czasu, ale pierwszy w hierarchii ważności. W zakresie jego możliwości jest być najlepszym i sytuować się najwyżej ze wszystkich stworzeń jak i być najgorszym i spaść poniżej wszystkich stworzeń.
Co, w rzeczywistości jest lepsze? Połączyć otrzymywanie z dawaniem, czy raz skupić się na dawaniu, a raz na otrzymywaniu? Pytanie to pozostawimy otwarte.
